Italiaanse kerst, prosecco, torrone, panettone en pandoro, kerstmis in Italië

Het is niet makkelijk om in één woord te vangen wat ‘de Italiaan' met kerst eet. De tradities verschillen sterk van regione tot regione, waarschijnlijk doordat il belpaese pas in 1861 één geworden is. Er zijn inmiddels wel een aantal typisch Italiaanse kerstproducten, uiteraard ook gestimuleerd door de welig tierende commercie.

Panettone en Pandoro

Over het nagerecht zijn ze het echter eens: wat bij alle Italianen op het menu staat, zijn Panettone of Pandoro. De eerste, oorspronkelijk afkomstig uit Milano, is een soort cake gevuld met rozijnen, noten en gedroogd fruit in een mooie tulbandvorm. Hetzelfde geldt voor de Pandoro, oorspronkelijk uit Verona, een zoet brood met veel boter waardoor hij een mooie goudgele kleur krijgt (en een caloriebom wordt, maar wel een heerlijke).

Torrone

Nog een kerstlekkernij die geen Italiaan links kan laten liggen, is de torrone, oftewel noga. Torrone hoort bij kerst als speculaas bij Sinterklaas. De torrone wordt door de meest enthousiaste koks thuis gemaakt en in ruime mate aan vrienden en bekenden uitgedeeld. Kerstsnoep en -gebak is traditioneel gevuld met noten en gedroogd fruit. Volgens de overlevering bevordert het eten hiervan de vruchtbaarheid.

Kerst vier je in famiglia

Kerst wordt in Italia strikt in famiglia, met de familie, gevierd. Een bekend spreekwoord luidt dan ook: Natale con i tuoi, Pasqua con chi vuoi, oftewel Kerstmis met je familie, Pasen met wie je wilt. Voor de meeste Italianen begint het traditionele kerstdiner op kerstavond, la vigilia di Natale, en dus niet zoals in Nederland gebruikelijk op eerste Kerstdag.

Veel mensen gaan naar de messa di mezzanotte, nachtmis, maar pas nadat ze een overvloedige maaltijd hebben geconsumeerd. De verschillende regioni van Italia kennen elk andere 'klassieke gerechten'. In Roma bijvoorbeeld staat Capitone (zeepaling geroosterd, gebakken of gegrild) op het menu. In het zuiden kiest men vaak voor pasta met zeevruchten en schaaldieren of kalkoen, tacchino, gevuld met kastanjes op het menu.

Italiaans kerstmenu

Het traditionele menu op la vigilia di Natale bestaat uit vele visgerechten. In een aantal regioni eist de traditie dat er precies zeven verschillende visgerechten op tafel komen, in andere streken moeten dat er 9, 11 of zelfs 13 zijn. Zeven is al een heel aantal om voor te bereiden. Bij dertien gerechten slaat niet alleen de wanhoop toe bij wie het vigilia-menu moet klaarmaken, maar ook bij wie alles op moet eten... .

Tegenwoordig doet men niet meer zo moeilijk over het aantal visgerechten, maar het blijft traditie dat er pesce, vis, wordt gegeten op kerstavond. Klassieke gerechten die veel worden bereid zijn antipasto di cozze, gegratineerde mosselen, calamari fritti, gefrituurde calamari, spaghetti alle vongole, spaghetti met venusschelpjes, linguine alle alici , linguine met ansjovis, baccalà, stokvis. Na de traditionele nachtmis, die blijkbaar goed voor de vertering van alle vis is, gaan velen nog even een spumante drinken met een stuk panettone of pandoro erbij.

Geen kerstontbijt...

De dag die volgt, Eerste Kerstdag, begint zonder ontbijt. Een cappuccino of caffelatte met een biscotto, koekje, moet de honger stillen tot de pranzo natalizio, kerstlunch. Het is in Italia gebruikelijk om te lunchen op dit soort feestdagen, net als men op zondag samen luncht. Een groot diner ‘s avonds is minder gebruikelijk, maar wordt wel gedaan door de families die het niet redden om al met de lunch samen te zijn (door bijvoorbeeld lange reistijd).

Kerstlunch

De kerstlunch is uiteraard weer bijzonder uitgebreid. Een gerecht dat in een traditioneel gezin niet kan ontbreken, zijn de thuisgemaakte cappelletti in brodo. Dit zijn een soort tortellini die in een hete bouillon worden opgediend. Zalig, maar veel werk, want je kunt het natuurlijk niet maken om de tortellini gewoon bell' e pronti, kant en klaar, in de winkel te kopen.

Kerst is een belangrijk feest in Italia. Daarom houden velen zich aan een menu waarvan je je afvraagt hoe het ooit afgewerkt kan worden. Antipasto misto (meerdere voorgerechtjes) gevolgd door de beroemde cappelletti in brodo en daarna veelal een pasta uit de oven, bijvoorbeeld lasagna.

Hoofdgerecht met Kerst

Het is gebruikelijk om als hoofdgerecht gevuld vlees te eten, bijvoorbeeld quaglie, kwartels, gevulde tacchino, kalkoen, of huisgemaakte rollade. Veelal beschouwen de italiani één hoofdgerecht als wat weinig en wordt er dus gewoon nog een tweede vleesschotel op tafel gezet, bijvoorbeeld een pollo arrosto. Bij het hoofdgerecht horen de nodige bijgerechten, contorni.

Nagerecht met Kerst

Het nagerecht is meestal panettone, pandoro en een hele reeks andere zoetigheden die met kerst verpakt in rode strikken door vrienden en bekenden cadeau wordt gedaan. Het kerstmaal wordt met wijn weggespoeld en gevolgd door een glas frisse zoete spumante bij de dolce. De espresso en ammazzacaffe, het afzakkertje, zijn, na uren eten, zeer welkom.

Tijdens de kerstdagen is het niet meer dan normaal om een panettone cadeau te krijgen en die weer cadeau te geven omdat je er al een flinke voorraad van hebt liggen. Het kan dus voorkomen dat exact dezelfde panettone uiteindelijk weer bij de originele schenker terecht komt (zonder dat deze het weet).

Tweede Kerstdag

Tweede kerstdag heet Santo Stefano. Dit is geen belangrijke dag, hoewel de winkels dicht blijven. Men eet samen zoals op zondagen, maar het grote maal wordt gereserveerd op vigilia di Natale en Natale zelf. Men begint op Santo Stefano alvast uit te kijken naar il cenone, het volgende grote eetfestijn op Capodanno, oudejaarsavond.