Italiaanse achternamen

In Italië waren cognomi, achternamen, aanvankelijk meer het privilege van rijke families. Vanaf 1200, wanneer de bevolking sterk groeit en naar de steden trekt, beginnen ook de lagere regionen ervan gebruik te maken. Pas vanaf het Concilie van Trento in 1564 worden pastoors verplicht om in hun kerk de doopregisters bij te houden met naam en achternaam, om huwelijken tussen bloedverwanten te vermijden.

Net als in Nederland zijn in Italië achternamen makkelijk te herkennen. Zoals wij Smid, Janssen of den Brabander heten, zo heten onze zuiderburen di Benedetto, Fabbri (smid), of Romano.

Er zijn een aantal manieren om namen te herleiden.

1. Op naam vader of moeder - patronimici of matronimici
2. Op fysieke en psychische kenmerken en eigenaardigheden - soprannomi
3. Op ambt of beroep - mestiere
4. Op streek of plaatsbepaling - provenienza / etnicità
5. Op streek waar iemand te vondeling is gelegd - trovatelle

Patronimico, familienaam

De meest voorkomende soort naam is afgeleid van de vaders- of moedersnaam en wordt bij geboorte doorgegeven. Bijvoorbeeld di Giovanni betekent: zoon van Jan, Jansz(oon), Jansen. Ianni of Iannaccone stamt van Giovanni.

Bij patronimici wordt meestal di of da als voorzetsel gebruikt. Voorzetsels zijn in de loop der tijd ook weer samengevoegd met de eigennaam waardoor er combinaties ontstonden als Dimiceli (Di Micheli) en Diliberto. Of Firidolfi (fi= figliodi / kind van, Rodolfo). Vaak zijn voornamen ook afgeleid van heiligennamen zoals Sante Domenico wat de naam di Domenico oplevert.

Soprannome, bijnaam

De tweede groep namen is gevormd uit bijnamen. Meestal zijn dit lichaamskenmerken of karaktereigenschappen. Zoals wij 'de Korte' of 'de Lange' hebben, zo heeft Italië zijn Rossi, Neri of Nero, Bianchi of Bruno. Pierino il Grosso (dik), Anna Allegri (vrolijk), Fulvio Onesti (eerlijk).

De lidwoorden la en lo (de) worden daar vaak aan toegevoegd. Bijvoorbeeld Giacomo lo Greca betekent Jan de Griek. Halverwege de 19e eeuw kwamen deze voorvoegsels voornamelijk in Sicilië voor waar het 'van de familie van' betekende. Bijvoorbeeld la Furia, betekent van de familie Furia. Achtervoegsels als -ini, -ino, -etti, -etto, -ello, en -illo zijn verkleinend. Brunello zou dan Bruintje betekenen.

Mestiere, beroep

Namen afgeleid van beroepen zijn er ook volop. Fabbri, van fabbro - smid, Sarti, van sarto - kleermaker, Ebanista - kastenmaker, Molinari - molenaar, Barbieri - kapper. Giovanni Contadino is Jan de Boer. Colombo staat voor duif of duiventeler. En de beroemdste familie van Italië, I Medici, had waarschijnlijk een medische achtergrond. Hun wapenschild is gedecoreerd met pillen.

Een andere bekende is Ferrari, de ijzersmid of hoefsmid. Het familiewapen van Ferrari draagt drie hoefijzers. Een hele lijst met beroepen is te vinden op tricolore.net.

Provenienza, etnicità, herkomst

Streekgebonden namen zijn gerelateerd aan de provincie of regio van afkomst. Komen je voorouders uit Lombardia dan is de kans groot dat jij Lombardi als achternaam hebt. In Italië is de kans dat je Romano heet echter nog groter. Dit is de meest voorkomende streekgebonden naam.

Streekgebonden namen hebben vaak da of di als voorvoegsel. Zoals da Vinci en di Napoli. Romano komt het meest voor in..... Rome! Zanin is een veel voorkomende naam rond Venetië en de naam Ferrari komt vooral voor in Lombardia.

Er zijn ook namen die een plaatsbepaling aangeven: Del Bosco (van den Bos) Oliva.(Olijf) Olmi, (Iep), della Torre (van der Toren).

Trovatello, vondeling

En dan zijn er nog de vondelingen, de trovatelle. Die werden vaak naar heiligen of naar Maria genoemd (Santantonio, Santamaria), weekdagen (Lunedino, Domenico) en maanden (Marziale, Settembrino). Ook mooi zijn Diodato (door God geschonken), Diolaiuti (moge God hem/haar helpen). Vaak komt ook Innocenti (onschuldige) voor in Toscane en Esposito (buiten gelegd) in Campania.

De top tien meest voorkomende achternamen van Italie is:

• Rossi* - roodharige
• Russo - roodharige
• Ferrari - (ijzer)smid
• Esposito - buiten gelegd
• Bianchi - wit
• Romano - van Rome
• Colombo - duif of duiventeler
• Ricci - krulhaar
• Marino - zeeman
• Greco - griek

* Rossi en Russo zijn vrijwel gelijk. Namen eindigend op -o komen het meest voor in Zuid-Italie terwijl Noord-Italiaanse namen meestal eindigen op -i. Russo is dus de zuidelijke variant van Rossi en betekent.... rooie! Hetzelfde gebeurt bij de achternamen Galli (de Haan) Noord-Italie en Gallo, Zuid Italie, Gatti (de Kat) Noord en Gatto, zuid.

Lees meer over Italiaanse achternamen

• Waar komen de Italiaanse achternamen vandaan? Lesje topografie van Italiaanse achternamen
• De kortste en de langste achternamen van Italië