Op pad met Karin Planker in Val Gardena, expert in alpenbloemen en kruiden

Wie niet op het platteland opgroeit, heeft zelden door wat een richezza, rijkdom, de aarde zelf ons biedt. Het zit ‘m in kleine dingen in de natuur, zoals bijvoorbeeld in bloemen en planten. Vraag het de anziani, oudjes, en die weten je feilloos te vertellen welke bloem of plant waar goed voor is. Maar gelukkig zijn er ook jongeren die de kennis overnemen.

Op pad met Karin Planker in Val Gardena

In de vluchtigheid en oppervlakkigheid van alledag dreigt die kennis verloren te gaan. Maar gelukkig zijn er locals die de kennis van weleer verder doorgeven. Zo ook Karin Planker. Van kindsafaan gebiologeerd door wat groeit en bloeit. Toen zij nog piccina, klein, was, werd Karins moeder gewaarschuwd dat ze in de tuin erbaccia, onkruid, zat te eten, aldus Karin. Inmiddels is ze esperta di erbe e fiori, kruiden- en bloemen-expert. Karin groeit op in Ortisei, Val Gardena, en heeft het Parco nazionale Puez Odle letterlijk en figuurlijk in haar achtertuin.

“Ik heb gewerkt als infermiera, verpleegster, maar miste iets in mijn werk. Waarom wordt er geen gebruik gemaakt van de approccio naturalistico, benadering vanuit de natuur, die ons omringt? Een driejarige studie bracht me de verdieping die ik zocht. Ik gebruik mijn kennis van de potere curativo delle piante alpine, helende kracht van alpenplanten, nu vooral veel voor moeders en hun jonge kinderen.” Passaparola, mond tot mond reclame, zorgt ervoor dat ze niet stil zit.

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, en dus gaat ze ook op pad als guida, gids, waarbij ze in het dal en op de berg vertelt over de bloemen en kruiden die er groeien. Ze vertelt met een aanstekelijk enthousiasme over een wereld die je niet kent. Verwacht geen zweverige tante, ze is verre van dat.

Bloeiende alpenweides van Val Gardena

Via twee op elkaar aansluitende eitjesliften van de cabinovia Col Raiser in Selva sta je binnen een kwartier bovenop de berg. Boven aangekomen valt je mond open van de panorama mozzafiato, adembenemend uitzicht. 360° Rondom heb je uitzicht op de Gruppo delle Odle, Gruppo del Sella, Sassolungo, Sassopiatto, Molignon en Sciliar. Het is de alpe più soleggiata, zonrijkste bergweide, van Val Gardena.

Bij aankomst boven bij de Col Raiser heb je keuze uit tal van passeggiate, wandelingen, variërend van facile, gemakkelijk, tot difficile, moeilijk. Het uitzicht is spettacolare. Niet alleen de majestueuze bergen, maar ook de alpeggi, alpenweiden. In eerste instantie zie je alleen maar paardenbloemen en boterbloemen. Maar dan, als je met Karin op je hurken gaat zitten, zie je zoveel meer fiori alpini, alpenbloemen. Ze waarschuwt: “Attenzione, we zitten in het Parco Naturale Puez Odle, je mag geen bloemen raccogliere, plukken, die zijn beschermd. Het park maakt namelijk onderdeel uit van het Patrimonio dell'umanità Unesco, Werelderfgoed.”

De bloemen in het voorjaar vormen potenti benefici per la salute, een krachtige weldaad voor de gezondheid. “Het feit dat we met z’n allen steeds resistenter worden voor antibiotica, baart me zorgen. Dat maakt dat ik de kennis van bloemen en planten, zeg maar het erfgoed, wil overdragen. Ik geef ook cursussen aan kinderen bij ons in het dorp. Jong geleerd, is oud gedaan.”

Camedrio Alpino

Drie seizoenen in drie maanden

Karin vertelt dat in Val Gardena voorjaar, zomer en herfst elkaar opvolgen in slechts drie maanden tijd. In juni is het voorjaar, in juli is het zomer en in augustus is het al najaar. Wil je genieten van de fioritura, bloeitijd, doe je er goed aan in juni naar Val Gardena te gaan. Sommige bloemen groeien alleen boven una certa quota, een bepaalde hoogte. De alpenbloemen hebben colori bellissimi, prachtige kleuren en de meest uiteenlopende vormen en groottes. Je hoeft geen bloemenfreak te zijn om te kunnen genieten van al het moois. Je hoeft alleen maar te kijken en je te verwonderen. Vivere in prima persona, zelf beleven, is het devies. Vanaf juni tot half oktober draaien de liften, waardoor je gelijk op het prachtigste stuk uitkomt.

Bloemen houden van mensen

Dente di leone

Als de sneeuw op de alpenweides is gesmolten, is de croco, krokus de eerste bloem die spunta, boven de grond opduikt. Wit, paars, lila… de prati, velden, zijn bedekt met deze kleine bloem. Er groeien wel meer bloemen die wijdverbreid zijn, zoals de paardenbloem en vrouwenmantel. “Wist je dat die beide piante officinali, geneeskrachtige planten, zijn?” vraagt Karin. “Ze helpen bij bepaalde lichamelijke klachten, maar attenzione! Je kunt niet zo maar planten en kruiden gebruiken; je moet je er wel in verdiepen; sommige hebben namelijk een controindicazioni, contra-indicatie.” “Alchemilla, vrouwenmantel, maar ook geraniums zijn goed voor zwangere vrouwen.”

“De dente di Leone, paardenbloem, kun je in de salade verwerken. Je kunt er een tisana, kruidenthee, van maken en siroop. Het is goed voor de disintossicazione del fegato, ontgifting van de lever, en zorgt o.a. voor pelle sana, een gezonde huid. Ook kan de paardenbloem worden verwerkt voor behandeling van dolori muscolari, spierpijn.”

Botton d'oro

En die andere gele, wat is die dan? “Dat is de ranuncolo di carinzia, boterbloem.” Maar dat daar, dat is de botton d’oro, een andere soort boterbloem. Deze bloem heeft een wat grotere gemma, knop, kelk en wordt tussen de 20-50 cm hoog. De alpenweides staan er vol mee. Let op: de plant is wel velenosa, giftig!

Hoe langer je staat op de weide, hoe meer verschillende bloemen je ziet. Zo heb je nog de trefoglio rosso, rode klaver drie, die is weer goed voor wie last heeft van de menopauze.

Al wandelend heb je normaliter vooral oog voor het doorlopend veranderend alpenlandschap maar Karin kijkt niet alleen omhoog maar ook omlaag. Ze weet zelfs een baby stella alpina, edelweiss, te vinden. Het is nog heel vroeg in het seizoen, de sneeuw is 2-3 weken gesmolten, maar dit ciuffetto, plukje, kon blijkbaar niet wachten. Deze fiore protetto, beschermde bloem, staat wat in solitaria, afgezonderd. Kijk dus niet alleen omhoog, maar ook omlaag!

Baby stella alpina

Proef de bloem!

“Moet je deze eens proeven,” zegt Karin bevlogen. Het is de biscutella montanina, ook wel ‘brood van de madonna’ genoemd. Het is familie van de broccoli en in oorlogstijd werd deze bloem gegeten. De smaak doet denken aan broccoli, maar ook aan senape, mosterd.

De genziana is er in twee variaties, de grote en de kleine, ook wel genzianella genoemd. De kleine blauwpaarse bloem groeit vooral in het voorjaar. De genzianella groeit in grotere bosjes bij elkaar. “Nee, dit is niet de genziana van de grappa, daarvoor wordt de gele variant gebruikt,” weet Karin. “En nu we het toch over drank hebben, zie je daarboven die rifugio? Dat is de Daniel Hütte. De eigenaar maakt grappa van hooi! Maar ook van de pigne, dennenappels, van de pino cirmolo, arve, een dennenboom die hier veel groeit.”

Bijna albino genziana

En later tijdens de wandeling: “Kijk, zie je deze besjes, dat is de ginepro. Deze groene besjes zijn twee jaar en deze hele donkere drie jaar. Pas dan zijn deze jeneverbesjes geschikt voor het maken van jenever. Als je ze eet, helpen ze bij de digestione, spijsvertering. Het wordt ook gebruik om te detoxen en is goed voor de fegato, lever.”

Ginepro

“O ja, en zie je die Achilea? Daar zitten zoveel mineralen in dat als je die vermengt met grof zout, kan krijg je sale aromatizzato, kruidenzout. Je hebt daarvan heel wat minder nodig hebt dan als je alleen zout gebruikt.“

“De berg biedt zoveel meer, variërend van wilde thijm tot wilde spinazie maar ook Kümmel, karwijzaad. Maar attenzione, in die karwijzaak-familie, zitten ook tal van giftige soorten, dus niet alles in je mond stoppen!” waarschuwt Karin.

Dankbaar

Karin stiefelt lenig verder; net zoals andere locals kan ze geen genoeg krijgen van de bergen en is er dus regelmatig te vinden. Haar liefde voor de bergen en de natuur gaat ver. Je zou haar benadering zelfs spiritueel kunnen noemen. Zelf vindt ze het meer coscenza, bewustwording. “Sommige dingen zijn nou eenmaal zo, maar dat is in de huidige wereld niet altijd even gemakkelijk te communiceren.” “Ik ben ervan overtuigd dat planten, net als wij levende wezens zijn en een ziel hebben; ze hebben net als wij energie en kracht. En dus moet je de aandacht geven die ze verdienen, ze met respect plukken en gebruiken. En de natuur danken voor de rijkdom die ze ons geeft.” Opeens valt het kwartje: daarom heeft mijn moeder wat wij ‘groene vingers’ noemen. Ook zij geeft liefde en aandacht aan planten; nergens doen ze het beter dan bij haar, waar ze ook is.

Al wandelend steek je ook meer op over het leven in de bergen. Karin vertelt: “De rifugi die je hier ziet, zijn van boeren. Je kunt zo’n hut dus niet pachten. Die boeren hebben de verplichting te (laten) maaien. Dat maakt dat die weides zo groen zijn, anders worden ze geel. Er wordt in augustus gemaaid. Het eerste hooi wordt vaak verkocht aan renpaarden; er zitten heel veel goede voedstoffen in. Als er voor de tweede en derde keer wordt gemaaid, is dat heel wat minder en krijgt het gras dus een andere bestemming.

De kracht van alpenbloemen

“Ik droog de bloemen om er een tisana, kruidenthee, van te kunnen maken. Of ik maak er een tinctuur van. Ik doe de bloem daarbij gedurende een maand in alcohol; vervolgens haal ik de bloem eruit. Gebruik 10-20 druppels van het juiste mengsel in een glas water en het verhelpt of verlicht je klacht. Soms maak ik ook olie; ik gebruik dan bijvoorbeeld amandelolie of zonnebloemolie. Maar je kunt ook crème maken, bijvoorbeeld met arnica; die doet de pijn afnemen. Of bijvoorbeeld een crème met Pino mugo; die is weer goed om de doorbloeding te stimuleren. Ik heb laatst verschillende personen die flink last hadden van hooikoorts behandeld met een mengsel waarin de zwarte ribes zat. Ze hadden er nagenoeg geen last meer van.”

De kennismaking zet aan tot nadenken… wat was er eerst, de pharmaceutische industrie of de kruiden en planten? En waarom wordt de kracht van bloemen en planten door menigeen tot kwakzalverij gedegradeerd? Waar een oordeel start, eindigt de waarneming.

Als je met Karin op pad bent, wordt je ook duidelijk dat je, als je ooit zelf oud en stram bent, genoeg kunt nemen met een rit met de cabinelift de berg op om daar in de omgeving van de rifugio te genieten van wat er op een paar vierkante meter te zien valt. Tot die tijd, neem je ook diezelfde lift maar ontdek je Val Gardena heerlijk wandelend.