Het Vaticaan

De engelenburcht

Staand op de Ponte Sant'Angelo, de brug van de heilige Engel, kijk je recht op de Engelenburcht. Dit bouwwerk was ooit bedoeld als mausoleum voor keizer Hadrianus (139 na Chr.) maar de pauzen die zich later links om de hoek vestigden vonden het wel handig om zo'n veilige citadel in hun nabijheid te hebben.

Sinds het Anno Giubileo (2000), waarvoor de hele stad een enorme opknapbeurt onderging, zijn de onderaardse gangen die Vaticano met het Castel Sant'Angelo verbinden, voor publiek opengesteld.

Vanaf de burcht loop je nog een stukje langs de Tiber en plotseling sta je oog in oog met datgene wat je waarschijnlijk al honderd keer op een foto of op tv hebt gezien: De St. Pieter. Met het passeren van Castel Sant'Angelo ben je ongemerkt en zonder paspoort een andere staat binnengelopen: Vaticano.

Vaticano: de kleinste stadstaat ter wereld

De stadstaat is de kleinste staat ter wereld wordt omringd door hoge muren, bewaakt door de strenge Zwitserse Garde en geregeerd door een kerkvorst...inderdaad, de Paus. Op deze vierkante kilometer wonen zo'n vijfhonderd mensen. Het zijn vooral geestelijken en hun staven die resideren in het niet te onderschatten machtscentrum van de Katholieke kerk.

De Sint Pieter

De Basiliek van San Pietro staat op de plaats waar de eerste Paus, de apostel Petrus, zou zijn begraven. Het is de grootste kerk ter wereld en gewoonweg overdonderend. Voor en door mensen gebouwd, maar gespeend van elke menselijke maat. Het heiligdom van het katholicisme is overweldigend in zijn pracht en praal, grootte,en rijkdom, maar ook door de miljoenen pelgrims die uit de hele wereld hiernaartoe komen.

Sinds de aanslag op Paus Johannes Paulus in 1981 is de beveiliging pittig en enigszins onvriendelijk: met een kinderwagen kom je de kerk absoluut niet in. De holle buizen zouden een onderdeel kunnen zijn van.....

Met een te korte broek en te blote armen kom je er trouwens ook niet in; knieën en schouders dienen bedekt te zijn! In (op en onder) de basiliek kun je je uren vergapen aan alle rijkdom en kunstschatten.

La Pietà

Opvallend is de Pietà; meer door de intimiteit van het beeld dan door zijn omvang. De beroemde sculptuur van Michelangelo staat in een nis achter glas meteen rechts bij binnenkomst. Het is een staaltje vakmanschap dat misschien meer overdondert dan de 'grootsheid' van de omgeving waarin het staat. Klim je naar boven in de koepel dan kun je aan 'Church-whispering' doen: fluister tegen de muur en het geluid gaat langs de muur naar de overkant, waar je partner je verbazingwekkend goed kan verstaan. De koepel is ontworpen door Michelangelo.

Vaticaanse musea

Naast de Basiliek en het barokke voorplein (Bernini) moet je zeker naar de Vaticaanse musea. Waarschijnlijk denk je hierbij meteen aan de Sixtijnse kapel van Michelangelo. Laat je dan niet afschrikken door de duizenden toeristen die voor je in die eindeloze rij staan. Die nemen vaak linea recta de korte route naar de wereldberoemde kapel met de betoverende fresco's.

Met je hoofd in je nek, honderden mensen die in je rug duwen en een suppoost die je maant stil te zijn en door te lopen, heb je helaas niet echt de tijd om de beroemde voorstellingen te bekijken.

26 Musea onder een dak

Als je daarentegen de lange route neemt (je hoeft echt niet elk beeld van voor, achter en onderen te bekijken), heb je de kans om door dit unieke gebouw met zijn even zo unieke verzamelingen te lopen. Eenmaal in het museum, ben je Italië uit. Je staat dan in Vaticaanstad, de kleinste staat van de wereld. Maar je paspoort hoef je hier niet gereed te houden, je portemonnee wel.

7 km expositieruimte

Er is zeven kilometer expositieruimte verdeeld over 26 secties, die de belangrijkste kunstverzamelingen ter wereld bevatten. Het museum bevat de kostbare collecties Griekse en Romeinse beelden, Egyptische sculpturen, vondsen uit Etruskische graven en topwerken uit de tijd dat het gebouw opgericht en beschilderd werd (15de-17de eeuw).

Fresco's van Renaissance-kunstenaars

De Vaticaanse Musea danken hun wereldfaam aan de fresco's van Renaissance-kunstenaars, onder wie Rafaël, DaVinci, Michelangelo en vroege meesters uit Toscana en Umbria. Opvallend is de trap die de verschillende etages verbindt. Het is een dubbele spiraal zodat komend en gaand publiek elkaar niet in de weg loopt. Pikant detail: Michelangelo deed hiervoor inspiratie op in een Romeins bordeel...

Sixtijnse kapel

Het kroonjuweel van de collectie is de Capella Sistina, Sixtijnse Kapel, met de wereldberoemde schildering van Michelangelo op het plafond en de achterwand. De kapel, waar nog altijd de pausverkiezing wordt gehouden, dankt zijn naam aan zijn opdrachtgever paus Sixtus IV.

Je kunt er dus ook voor kiezen de andere 25 secties te laten voor wat ze zijn, en direct naar de Sixtijnse kapel te gaan. Michelangelo kreeg in 1508 van de paus de opdracht het 680 vierkante meter grote plafond te schilderen. De decoratie moest bestaan uit de afbeelding van de twaalf apostelen, maar daar zag Michelangelo niets in. Hij noemde dat project een cosa povera, een armoedige zaak.

De paus gaf hem toen de vrije hand. Michelangelo kwam met een opzet waarbij alle voorvaders van Christus (33 stuks) een plek kregen in een ingewikkeld schema waar ook nog beroemde scenes uit het bijbelboek Genesis, profeten en sibillen (voorspellers uit de antieke tijd), naakten en putti's (mollige kinderen) een plek kregen. Zo'n uitgebreid en fantasievol programma was uniek. Voorheen kregen plafonds meestal een lik blauwe verf, met wat gele sterren.

De uitwerking van dit plan was geen eenvoudige klus. Michelangelo werkte alleen, want hij vertrouwde niet op anderen. Er moesten steigers worden gebouwd die tot het plafond reikten, zodat de kunstenaar op zijn rug liggend de fresco's kon schilderen.

Dat heeft uiteindelijk vier jaar lang geduurd. Op 1 november 1512 kon de paus voor de eerste keer de mis vieren onder de nieuwe schildering. Misschien wel de beroemdste scène uit het geheel is de schepping van de mens door God. We hebben het hier over de beroemde, en veelvuldig geïmiteerde, vinger van God die naar de passieve, ontspannen hand van Adam reikt. Dit verbeeldt het moment dat God de eerste man schept. De manier waarop dit beeld is weergegeven zegt ook iets over hoe Michelangelo, als gevolg van zijn tijdsgeest, de schepping zag: Adam en God zijn hierin bijna gelijkwaardig.

© Foto's: Niccolò Chiamori op Unsplash, Guido van Zwam, Astrid Maas, Johan Hoogakker