Roma [Rome]: Forum voor beginners

Het Forum Romanum lijkt op het eerste gezicht op een gecompliceerde 3D-puzzel bestaande uit stukjes zuil, steen en boog. Maar wat nu een verwarrende stenenhoop lijkt te zijn, was in de hoogtijdagen van het Romeinse rijk het centrum voor bijna heel Europa, Noord-Afrika, en Klein-Azie. Een wandeling door het Forum...

• Begin bovenop de heuvel van het Capitool voor een mooi uitzicht.

Je ziet dat het Forum in een vallei ligt. Hier kwamen eeuwen voor onze jaartelling de volken uit de omgeving bij elkaar om handel te drijven en elkaar te ontmoeten. Forum betekent ook letterlijk: ontmoetingsplaats (vergelijk met een hedendaags forum op internet). In de vijfde eeuw voor Christus werd een drainage-riool aangebracht: de Cloaca Maxima (met excuses aan de vrouw van prins Willem-Alexander). Dit riool werkt nog steeds.
Toen het gebied minder moerassig was, kwamen er tempels, ‘regeringsgebouwen' en ruimten om handel te drijven, recht te spreken, en te discussiëren. Het Forum was zo'n 1000 jaar in gebruik.

• Neem de ingang aan de Via dei Fori Imperiali. Maak een rondwandeling tegen de wijzers van de klok in.

Rechts van de ingang is de Basilica Emilia: de oudste basilica op het Forum (179 v. Chr.). Hier werd handel gedreven en geld gewisseld. Als je naar beneden loopt kun je aan je rechterhand de grondvorm van de basilica (een middenschip met zuilen die zijbeuken afscheiden) goed herkennen aan de afgebroken zuilen. Een basilica was voor de Romeinen een multifunctioneel gebouw voor allerhande activiteiten. Van deze vorm leidden de Christenen later de vorm van hun kerken af.

• Beneden ga je rechtsaf:

Je loopt op de Via Sacra, de ceremoniële route voor triomftochten. Langs deze weg trokken de legioenen, die in hoge uitzondering in wapenrusting de stad in mochten. Voorop liepen soldaten die de oorlogsbuit droegen, om te laten zien dat de oorlog geen verspilling van geld was geweest. Elders op het Forum kan je zien hoe het er aan toeging: op de boog van Titus wordt de Menorah (zevenarmige kandelaar) van de joden die uit Jeruzalem was meegenomen in een soortgelijke processie meegevoerd.

Het bakstenen gebouw met dak en ramen aan je rechterhand is de Curia, de zetel van de Senaat (parlement) van Roma [Rome]. De bronzen deuren zijn kopieën, de originelen zijn nog steeds in gebruik in de kerk van Sint Jan van Lateranen. Het gebouw lijkt niet zo oud, maar is wel origineel uit de 3e eeuw na Chr.: zijn goede staat is te danken aan het feit dat het lange tijd heeft gediend als kerk.

Binnen in de Curia (meestal geopend) zijn links en rechts lange lage treden. Hier stonden de klapstoeltjes van de senatoren. In de halfronde nis aan de achterkant stond een beeld van de godin Victoria. Caesar creëerde een schandaal door dat te vervangen door een beeld van zichzelf. De marmeren vloer is origineel.

• Ga onder de triomfboog van Septimius Severus door en ga links af

Deze boog is destijds opgericht om zijn overwinning op de Parthen (huidige Irak) te vieren. Als je vervolgens rechts kijkt zie je achter een hekje een zuilstomp met een bordje erop: Miliarum Aureum: de Gouden Mijlpaal. Hiervan is het gezegde ‘alle wegen leiden naar Rome' afgeleid.
De acht grote zuilen voor je zijn de resten van de tempel van Saturnus, het is goed te zien dat onder de tempel nog allerlei ruimtes waren. Hieronder was onder andere de staatskas opgeborgen. Tempels deden in de Romeinse tijd ook dienst als notariskantoor en kluis.

• Gaan we weer linksaf in de richting van het Colosseum

Komen we aan de linkerkant bij het laatste monument dat op het Forum werd opgericht; de eenzame zuil van Phocas. Phocas was in de zevende eeuw de vertegenwoordiger in Roma [Rome] van de Byzantijnse keizer. Hij mocht van de paus een ereteken oprichten op wat eens de machtigste plek op aarde was: het Forum Romanum. In ruil daarvoor kon de paus van het Pantheon, de heidense tempel, tot kerk maken. Zo is het mooiste en meest complete antieke bouwwerk in Roma [Rome] bewaard gebleven.

Aan de rechterkant van de weg zijn de traptreden te zien van de Basilica Julia, een enorm gebouw dat in opdracht van Caesar werd neergezet. Dit was de plek waar rechtszaken werden gehouden. Meestal was dat erg spannend, er was dan ook veel publiek bij, maar soms kon het eindeloze juridische gehakketak de bezoekers niet boeien. Dan speelde ze spelletjes op de trappen van de basiliek. Op de plek waar het hekje een knik maakt, kun je op de bovenste trede een grid zien van een antieke versie van boter-kaas-eieren.

Langs de Via Sacra lopen we recht op een klein rond tempeltje af. In deze tempel werden dan ook de oudste en meeste geheiligde attributen van Roma [Rome] bewaard, waarvan niemand overigens precies weet wat die ze waren. Dit is de tempel van Vesta, de godin van het vuur, dat stond voor vruchtbaarheid, huis en haard en het leven zelf. In deze tempel werd een vuur altijd brandende gehouden. Dit stond symbool voor de continuïteit van de Romeinse staat. Als het vuur uit ging, zou Roma [Rome] vernietigd worden.

De zes vrouwen die voor het vuur zorgden zijn de bekende Vestaalse maagden. Al op jonge leeftijd verdwenen ze in het huis van de Vestaalse maagden -dat achter het tempeltje ligt- waar ze niet uit kwamen voor hun veertigste jaar. Ze waren beperkt in hun bewegingsvrijheid, moesten hele ouderwetse kleren dragen en vooral kuis blijven. Als ze betrapt werden op overtreding van de laatste regel, was de straf niet mild: ze werden levend begraven. Maar de Vestaalsen genoten ook een zeer hoog aanzien en daarmee waren ze veel beter af dan de gemiddelde Romeinse vrouw. Bij vertrek uit de tempel kregen ze een flinke bruidsschat mee, en konden ze de rest van hun leven in welstand doorbrengen.

• We vervolgen de weg richting Colosseum.

Links zien we, aan de linkerkant van de ingang, een barokkerk met een antieke portico (voorhal). Deze kerk is gebouwd op de resten van de tempel van keizer Antonius en Faustina. De namen van het stel zijn in de inscriptie te zien. De bouwers van de kerk hebben wel geprobeerd om de zuilen om te krijgen. Daarvan getuigen de sporen van kabels aan de bovenkant van de zuilen. De zuilen stonden echter tot het niveau van de groene deur in de kerk in het zand, dus dat is niet gelukt.

Vanaf hier kun je of over het Forum doorlopen in de richting van het Colosseum, of via de ingang weer naar de Via dei Fori Imperiali.