Wat een uitzicht © Claudia Zanin
Vanuit Livigno lopen heel wat wandelroutes de bergen in, maar waarom zou je bergop klauteren als een funivia je omhoog brengt? Bovenop de berg wacht een vista spettacolare op het dal of op de omliggende bergtoppen en -kammen. Het landkaartje dat je in Livigno kunt krijgen, toont je een achttal percorsi consigliati, aanbevolen routes, om te wandelen in de bergen variërend van facile, medio tot difficile, gemakkelijk, gemidddeld tot zwaar.
Op het kaartje zie je ook waar gletsjer-routes zijn en waar je bijvoorbeeld een cervo, capriolo, camoscio, marmotta, pernice bianca, aquila, gipeto, hert, reebok, gems, marmot, moerassneeuwhoen, arend, lammergier. Je staat bij de lift Carosello 3000 boven de boomgrens en komt verspreid nog plakken met sneeuw tegen.
Laghetto di Federia is als een spiegeltje... © Claudia Zanin
Guide Alpine
Natuurlijk kun je op eigen houtje gaan bergwandelen, maar minstens zo leuk is het om een keer met een guida alpina, gediplomeerde berggids, mee te gaan op een gita guidata, begeleide tour. Zeker in het hoogseizoen worden tal van gite, uitstapjes, georganiseerd waar je bij kunt aanhaken. Je kunt die berggids ook speciaal voor je groep boeken – niet alleen krijg je handige aanwijzingen en tips, ook loop je routes waar je je anders niet aan zou wagen. Een guida neemt hooguit 2-3 man mee op de pittigere tochten. Omdat het maken van pittigere tochten weersafhankelijk is, zul je eea ter plekke moeten boeken; veel verder dan 1-2 dagen vooruit kijken qua weer gaat immers niet in de bergen.
Bergwandelen met berggidsen in Livigno © Claudia Zanin
Flora en fauna
Is je groep groter, zoals we zelf hebben ervaren in Livigno, gaan er twee gidsen mee. In ons geval de sportieve Lele (roepnaam voor Emanuele) en de oudere Mario. Onderweg vertellen ze over tal van bergdingen waar je anders aan voorbij gaat. “Zie je die top daar? Dat is de Bernina!” Maar ook vertellen ze over de uiteenlopende bloemen die in sommige gevallen alleen daar groeien, of over de verschillende typen rotsen waar het terrein uit bestaat. Je ziet namelijk wel verschillende kleuren gesteenten, maar staat er niet bij stil dat hier de platen van Afrika op de Europese platen zijn gebotst; het is terug te zien in de rotsformaties. Er ligt kwarts, witte steentjes met rode roest-uitslag, waarmee je vonkjes kunt maken. Er zijn gele pietre, stenen, die bevatten veel kalk; verder zijn er rode, witte maar ook zwarte rotsen die van lava zijn gemaakt. Dankzij de toelichting van de berggids word je je bewust. De guida alpina herkent ook de holen van marmotte, bergmarmotten, weet welke pootafdrukken van een camoscio, gems, zijn en welke keutels van de stambecco, steenbok.
© Claudia Zanin
Rode sneeuw
Als je de funivia, lift, pakt naar Carosello 3000, kom je uit op 2700 meter en een tocht maakt boven op de bergkammen, kom je in hoogzomer nog steeds eeuwigdurende sneeuw tegen. Die is niet wit, heeft ook niet een zwarte gloed van de dierlijke resten, maar juist een rode gloed. Een vreemd verschijnsel waarbij het gissen is naar de oorzaak, tenzij je dus met een berggids op pad bent. Die weet je te vertellen dat het gaat om rood Saharazand dat tijdens de voorjaarsregens mee wordt genomen en neerdaalt op Livigno.
Rood Sahara-zand op de ooit zo witte sneeuw... © Claudia Zanin
Bloemen in de bergen van Livigno
“Oh, kijk, en die bloemetjes daar, dat zijn de non-ti-scordar-di-me-nano, dwerg-vergeet-me-niet-jes,” zegt Mario. “Die kom je alleen op grote hoogte tegen. Lager op de berg vind je de gewone versie. En de stella alpina, Edelweiss, nee, daar hoef je hier niet naar te zoeken; die kom je alleen tegen op roccia calcara, kalkrotsen.” “Kijk, die witte bloemetjes daar, dat is de achillea moschata die voor de Braulio-likeur gebruikt. Samen met die gele daar, de gentiana punctata,” aldus de bevlogen Mario. We beloven hem plechtig de uit het nabijgelegen Sondrio afkomstige likeur te gaan proeven.
Nu snap je waarom mensen terugkomen met foto’s van bloemetjes in de bergen. Het is sowieso verbazingwekkend te zien dat de bloemen groeien op plekken waar alleen maar rotsen liggen. En sommige bloemen, zoals de linaria imalaia, groeien alleen op plekken waar de ghiacciaio, gletsjer, zich heeft teruggetrokken. Zo zie je, die gidsen lijken wel een wandelende encyclopedie! Ze vinden het leuk om hun kennis te delen en zorgen ervoor dat je de slogan van Livigno, ‘feel the alps’, echt voelt.
Dwerg vergeet me nietjes - Livigno © Claudia Zanin
Strenge gids
Lele is severo, streng: de groep moet bij elkaar blijven en een eenheid vormen. “Nee, niet je handen gebruiken bij dat steile stuk! Ga rechtop staan! Vertrouw op je voeten!” “Zet je voeten neer als een eend, met de tenen naar buiten, en loop op je punte, voorzijde, van je voeten.” “Als we zo die sneeuwvlakte doorkruisen, moet je wel eerst je tallone, hak, neerzetten.”
En dan te bedenken dat hij niet eens in de bergen is opgegroeid. “Mijn ouders zijn asportief, ik ben met mijn nonna de bergen in gegaan,” aldus Lele. Op zijn achttiende draaide hij een seizoen gedraaid in Livigno en vervolgens was hij verkocht. Bijna 20 jaar later, zit hij er nog. ’s Winters en ’s zomers is hij op pad.
Wandelen over bergkammen om na het hoogste punt weer af te dalen... © Claudia Zanin
Guide alpine
Alpinegidsen hebben een vierjarige opleiding gevolgd in een van de vijf Noord-Italiaanse centra. De selectie aan de poort is streng; je moet al een aardig curriculum hebben opgebouwd in de bergen en dan nog is het niet zeker of je wordt aangenomen. De opleiding vindt plaats zo’n 100 dagen per jaar plaats naast het reguliere werk, dus ook dat moet je zien te regelen. En raak je onderweg geblesseerd en kun je niet op voor je examen, heb je dikke pech: twee jaar later kun je weer verder.
Naast technieken die nodig zijn op de rotsen, ijs, alpine-skiën, krijgen ze o.a. ook materiaalkunde, gedragsleer, nivologia sneeuwleer, metereologia, sicurezza en uiteraard ook alle praktische zomerse en winterse vakken passeren de revue. En natuurlijk moeten ze periodiek corsi di aggiornamento, bijscholing, volgen. Met dit in je achterhoofd, weet je dat je met een gerust hart op pad kunt gaan met een gecertificeerde berggids. Want je mag dan wel vrij kamperen op de berg in Livigno, als het weer omslaat (en dat kan snel in de bergen), moet je wel weten wat je te doen staat.
Slecht weer op komst vanuit Zwitserland © Claudia Zanin
Night hike
Je kunt natuurlijk ook een twee- of meerdaagse tocht maken waarbij je een berggids meeneemt; hij kent het gebied op zijn duimpje en weet de mooiste plekjes om je tent op te slaan. Je kunt met de guida alpina gaan night hiken en genieten van de sterrenhemel en de stilte bovenop de berg. Vind je het primitieve net wat teveel van het goede, dan kun je uiteraard ook kiezen voor een van de 15tal rifugi, berghutten. Sommige worden bewoond en verhuren kamers resp. bedden; andere staan open voor bezoekers. Laat een donatie achter in de box en iedereen is happy. Zorg wel dat je er op tijd bent, want vol=vol.
Overnacht in Rifugio Madonon of anders vrij kamperen © Claudia Zanin
Ben je van plan een guida alpina, berggids, in te huren, vraag deze dan eens naar de route die start bij de hagelnieuwe kabelbaan Carosello 3000. De cabinelift brengt je naar 2700 meter, waarna je loopt naar Monte delle Rezze op 2850 meter. Vanuit daar heb je een magico panorama, machtig mooi uitzicht op Livigno, helemaal als je besluit te overnachten in de rifugio. Je ziet de lichtjes glinsteren in het dal en het schijnsel van de maan en de volgende ochtend die van de opkomende zon in het Lago di Livigno.
Zonsopgang boven Livigno © Claudia Zanin
Van Monte delle Rezze loop je via Pizzo Canton op 2900 meter klauter je 100 meter omhoog de Pizzo Campaccio op. Vanaf deze drieduizender loop je over bergkammen waaronder de Sella dei gessi op 2700-2800 meter naar beneden het incontaminata, ongerepte, Val Federia in dat op de grens van Zwitserland en Italie ligt. Je loopt, afhankelijk van het seizoen, bovenop de berg over rotsen, steekt sneeuwplakken over, stapt over bergbeekjes om op het laatste stuk in het groen te lopen. Vervolgens wacht een welverdiende lunch bij Malga Federia . Gesterkt door de lunch begin je aan de laatste 7, gemakkelijke, kilometers naar Livigno.
Na afloop kom je heerlijk bij in Aquagrande of ga je nog even richting het Lago di Livigno - er is meer dan genoeg afwisseling in wat te doen!
Accu tip:
Ga je op hoogte bergwandelen en blijf je een nachtje slapen in een rifugio, berghut, malga, boerderij, of tent (je mag gratis kamperen op de berg!), houd er dan rekening mee dat je accu’s eerder leegraken. Een extra powerbank mee is dan geen overbodige luxe. Zorg ook voor voldoende eten en vooral drinken én voor een petje in de brandende zon. Houd er ook rekening mee dat het weer snel kan omslaan in de bergen.
Een unieke ervaring in de zomer © Claudia Zanin
Je vraagt je af hoe hier iets kan groeien... © Claudia Zanin
In de Rifugio Madonon © Claudia Zanin
om de icoontjes naar wens te filteren of zoom verder in op de kaart.