Algemene informatie Friuli-Venezia Giulia

Deze regione ligt in het uiterste noordoosten van Italia tegen de grens van zowel Oostenrijk als Slovenië. In het zuiden wordt ze begrensd door de Mare Adriatico. De Friuliani zijn door de eeuwen heen behoorlijk op de proef gesteld. Na de bloeitijd onder de Romeinen, vooral zichtbaar in Aquileia (prachtige vloermozaïeken), was de streek vooral de toegangspoort voor vele binnenvallende volkeren als de Gothen, Hunnen, Longobarden, Habsburgers, Hongaren en Turken. Een van de redenen voor deze stroom volkeren, was het simpele feit dat de Alpen hier het laagst zijn. Tijdens de eerste wereldoorlog vormde de regione het slagveld waar Oostenrijkers en Italianen elkaar bevochten.

In Redipuglia bevindt zich hiervoor een imposant oorlogsmonument en kerkhof dat vanuit de verte lijkt op een trap; dichterbij blijkt dat elke trede een paar meter hoog is en dat er alle namen van de 100.000 caduti, slachtoffers, weergeeft. Na de Italiaanse overwinning kwam een aanzienlijk deel van Slovenië in Italiaanse handen.
Na de tweede wereldoorlog moest ze dit en zelfs nog meer weer teruggeven aan het toenmalige Joegoslavië. Als kruispunt van verschillende culturen heeft de regione een uitgesproken eigen identiteit opgebouwd die mede heeft geresulteerd in een eigen taal (geen dialect!): het Friulano; voor de meeste Italianen vrijwel onverstaanbaar en vergelijkbaar met het Frysk in Nederland.

© Foto: Marco Milani

Veel van de in Nederland woonachtige Italianen komen uit Friuli. Ze kwamen naar ons land vooral als terrazzo werkers en natuurlijk ook als ijsmakers. De bekendste (en beste!) komen uit Val Zoldana. Ook Cadore is een dorpje dat veel gelatieri herbergt; 's zomers staat het dorpje leeg dan maken ze ijs over de gehele wereld. In de winters komen ze er nog altijd weer terug.

In 1976 richtte een zware aardbeving, waarbij 1000 doden te betreuren waren, grote schade aan in Friuli. De Friulani hebben hun regione echter al vaker opgebouwd en de meeste historische gebouwen en huizen zijn dan ook weer prachtig hersteld. Een mooi voorbeeld hiervan is Gemona, dat nagenoeg geheel verwoest was, waar men met de brokstukken vele gebouwen en de kathedraal opnieuw in oorspronkelijke stijl heeft opgebouwd.

Gratis naar musea en andere bezienswaardigheden met de FVG Card

In Friuli Venezia Giulia is er de FVG Card: een elektronisch passe-partout waarmee alle regionale musea en tal van bezienswaardigheden zoals het Castello d Miramare en de Grotta Gigante 'gratis' bezocht kunnen worden. Alsof dit nog niet genoeg is, krijg je ook korting op de toegangsprijs van theaters en natuurgebieden, en gratis openbaar vervoer in Udine en Lignano Sabbiadoro.

Er zijn drie verschillende kaarten, een van 48 uur, van 72 uur of een kaart voor 7 dagen. Je kunt de FVG Card aanschaffen bij de 21 verschillende infopoints van de VVV van Friuli Venezia Giulia.
Meer informatie over deze kostenbesparende Card is te lezen op de site van de regione.

De bergen

Het grootste gedeelte van de regione is plat maar in het oosten liggen de uitlopers van de Dolomiti. Hier bevinden zich een tweetal nationale parken die werkelijk schitterend zijn: een ervan is het Parco Naturale Regionale delle Dolomiti Friulane; hier vind je geen massatoerisme maar een uniek stukje 'wildernis'. In tegenstelling tot andere nationale parken in Italia vind je hier weinig dorpjes of asfaltwegen. Als je in deze regio in de bergen al dorpjes tegenkomt, dan zijn ze in complete harmonie met hun omgeving. De verticale muren van de Dolomiti, waarvan de Campanile di Val Montanaia de hoogste top is, vormen een prachtige achtergrond voor mooie vergezichten, herten, gemzen en zelfs fossiele pootafdrukken van dinosauriërs.

In het andere park, de Parco Regionale delle Prealpi Giulie zijn de bergen en heuvels iets lager en dus wat lieflijker. Prachtig zijn ook in de bergen Lago di Barcis bij Andreis en Lago di Tramonti. Het eerste meer is zo lichtblauw is dat je je ogen haast niet gelooft. Ook speleologen kunnen hun hart ophalen in deze streek: deze regione kent een wereldrecord aantal grotten: 4700, dat zijn er gemiddeld 2 per vierkante kilometer! De moeite van een bezoek lonen de Grotta Gigante bij Trieste en de Grotte Verdi di Pradis, waar de grootste grot tot kerk is omgevormd.

Wandelen en skiën

Een skipas van de Sella Nevea die bij Tarvisio ligt, vlakbij Vilacco (Villach), geeft je toegang tot de skipistes van 3 landen: Oostenrijk, Slovenie en uiteraard Italië. In de buurt van Aviano (de laatste jaren met name bekend als Amerikaanse luchtmachtbasis voor de VN tijdens de Kosovo-oorlog) op de Monte Cavallo ligt het wintersportplaatsje Piancavallo (1280 m). Hier werden de wedstrijden voor de wereldcup alpineski voor vrouwen gehouden en ook de wereldcup freestyle vond hier plaats. Dit skioord dat pas sinds de jaren 80 bestaat, is verre van mondain maar biedt juist de mogelijkheid om te skiën, langlaufen en schaatsen in een pittoreske omgeving tussen Italianen die op vakantie zijn in eigen land. In deze zomer kun je er heerlijk wandelen, en mountainbiken; bereid je echter wel goed voor want bij de routes moet een behoorlijk niveauverschil worden overbrugd.

De kust

Aan de kuststrook in het westelijke deel van de regione liggen de bekende badplaatsen Grado en Lignano. Lignano kent drie verschillende gedeelten: het met pijnbomen beboste Pineta, de elegante Riviera en Sabbiadoro, letterlijk vertaald goud zand (vanwege zijn kleur en zeer fijne structuur). Je parasol en strandstoelen kun je beter thuis laten. Al vroeg in het seizoen staan hier, net als op vele andere stranden in Italië, de stoelen leuning aan leuning, rij na rij voorzien van parasol te wachten op de toeristen. In Lignano vind je een van de waterpretparken die Italie rijk is: Aquasplash (it). In Grado, gelegen op verschillende eilandjes, doet de sfeer aan Venezia denken.

Het is de moeite waard om in het middeleeuwse stadscentrum de vroegchristelijke basiliek met mooie, goedbewaarde mozaïekvloer te bewonderen. De mooie lange zandstranden trekken in de zomer veel, voornamelijk Italiaanse, toeristen. Een bezoek aan Grado kan je tevens helpen bij reumatische aandoeningen aangezien het zand rijk is aan micro-organismen en minerale zouten. Bovendien is het water van dit kuuroord rijk aan zout en jodium en helpt het bij astmatische aandoeningen. Deze voormalige toegangshaven voor het Romeinse Aquileia is één van de populairste badplaatsen aan deze kust en in het pittoreske haventje is het goed toeven. In het brakke water van de laguna zijn honderden kleine eilandjes ontstaan. De laguna vormt dan ook een interessante biotoop waar een unieke flora en fauna te bewonderen is. Op sommigen vind je ook nog de karakteristieke vissershuisjes en -hutjes met rieten daken.

Mocht je overigens de eerste zondag van juli in de buurt zijn, is het, of je nu gelovig bent of niet, de moeite om de processie van Perdon de Barbana bij te wonen. Dit evenement is vernoemd naar het eiland van Barbana en start na de uitroep: In nome di Dio, avanti! De boten zijn rijkelijk gepavoiseerd en aan dek prijkt uiteraard het beeld van de Madonna. Deze processie is een dankbetuiging aan het feit dat in 1237 de streek op een miraculeuze wijze van de pest is ontdaan.

La cucina regionale di Friuli

De eigen identiteit van de Friuliani uit zich natuurlijk ook in de regionale keuken. Aan de kust kent men de vissoep, zoals bijvoorbeeld brodetto di pesce bianco uit Grado; gemaakt van witte vissoorten en witte wijn. In het binnenland zijn de gerechten van de cucina povera, de arme keuken, niet te versmaden. Het bekendste gerecht is wel Polenta, een soort van warme maiskoek.

Veel producten kennen een DOP-predikaat, hetgeen staat voor Denominazione d'Origine Protetta, kortom nergens anders te maken dan in de oorspronkelijke streek. De bekendste ervan zijn de kaas Montasio en de Prosciutto di San Daniele; je zult merken dat deze laatste niet onderdoet voor die van Parma. Met de feestdagen eet men een traditionele Gubana, die eigenlijk niet is te vergelijken met welk nagerecht ook. Het is een soort stevige, zoete, droge cake met noten, hazelnoten en pijnboompitten. Het is niet ongebruikelijk deze te besprenkelen met Grappa, brandy en/of rum. Beter nog sluit je de maaltijd gewoon af met een goed glas Sgnape, Grappa. Bijvoorbeeld van Nonino; herkenbaar aan de mooie, stijlvolle flessen.

Wijn maken, dat kunnen ze ook in Friuli. Niet alleen is een piepklein plaatsje bij Spilimbergo (Rauscedo) wereldmarktleider in de productie van barbatelle: miljoenen wijnstokken worden jaarlijks over de gehele wereld geëxporteerd. Met zijn 20.000 hectare wijnstokken zou je haast zeggen dat heel Friuli ermee is bebouwd. Bij het stadje Cormons, groeit de Vigna del Mondo: 6.000 wijnstokken van 450 verschillende druiventypen, afkomstig uit alle continenten. Dit levert jaarlijks 10.000 flessen Vino della Pace op, voorzien van etiketten die door wereldberoemde kunstenaars worden vormgegeven, en bestemd voor alle staatshoofden van de wereld.

Deze regione in het uiterste noordoosten van Italië biedt aan de kust en in het westelijke deel van de regio, Venezia Giulia, een meer Italiaans, Venetiaanse sfeer. De langzaam aflopende stranden (vooral veilig voor bambini) van de drukke badplaatsen trekken in de zomer veel bezoekers. In het Friulaanse deel is de sfeer meer Midden-Europees. Toeristen zijn hier nauwelijks en dat biedt de mogelijkheid om rustig te genieten van de natuur, pittoreske stadjes en natuurlijk niet te vergeten de specifieke regionale keuken.

Meer informatie over Friuli-Venezia Giulia:

• www.turismo.fvg.it (it)

Foto's: APT TurismoFVG.