In 1948 ontstond door het samengaan van de Italiaanse provincie Trento (Trente) en de Duitstalige provincie Bozen (Bolzano) het autonome gewest Trentino-Alto Adige. Deze twee gebieden rond de bovenloop van de Adige (de Etsch) zijn in cultureel opzicht totaal verschillend.
Voor de bewoners is de politieke tweedeling enorm belangrijk. Voor buitenstaanders kan het even duren voordat je het complete plaatje snapt. Een korte uitleg:
Alto Adige oftewel Südtirol [Zuid-Tirol]
Het bovenste deel van de regione is de provincia Alto Adige, oftewel Südtirol [Zuid-Tirol]. Het is een provincia autonoma, oftewel met een eigen bestuur en eigen regels. Om het nog moeilijker te maken: die kunnen afwijken van de Italiaanse regels. Alto Adige [Südtirol, Zuid-Tirol] grenst aan Oostenrijk en aan Zwitserland. Hier ligt ook het drielandenpunt bij Reschen / Resia.
In Alto Adige [Südtirol, Zuid Tirol] spreken ze een mix van Oostenrijks, Duits met enige Italiaanse invloed. Dit komt heel goed tot uiting als je bijvoorbeeld vanuit Trafoi de Stilfserjoch (Passo di Stelvio) oprijdt. Hier wonen alleen Südtirolers. Het zangerige accent is amper te verstaan, maar op Italiaans lijkt het in de verste verte niet.
Om het nog even lastiger te maken, of wellicht juist te verhelderen: op de politieke kaart is er spraken van een tweedeling met een autonoom bestuur voor Alto Adige [Zuid Tirol]. Dit zetelt in Bolzano [Bozen]. Voor de provincia Trentino is dat in de stad Trento.
Trentino
Het onderste deel van de regione Trentino-Alto Adige is de provincia Trentino. De voertaal in de provincia Trentino is Italiaans. Maar ook de gerechten op de menukaart.
Touren door de bergen
De bouwstijl in de dorpen is een typische, Oostenrijkse bergdorpenstijl. Vanuit Trafoi neem je de smalle, steile weg met 48 haarspeldbochten naar de top waar een monument staat voor de Italiaanse wielerlegende Fausto Coppi. Je hebt een adembenemend uitzicht over het dal, de Alpen en de weg waarover je gekomen bent.
Behalve om het uitzicht is deze pas ook geliefd bij motorrijders die hier hun stuurkunsten eens goed uit kunnen testen. Ook in de zomer kan hier geskied worden en in de restaurants en berghutten is de sfeer Südtirols.
Als je aan de andere kant de afdaling maakt naar Bormio, richting de Dolomieten, merk je dat daar alleen Italiaans gesproken wordt. Dit charmante stadje ademt de sfeer van een oud kuuroord. De bouwstijl en het aanbod in de winkels is onmiskenbaar Italiaans. We zouden het bijna vergeten maar het meest noordelijke puntje van het Lago di Garda, met het stadje Riva, behoort ook nog tot Trentino.
Natuur
In de overweldigende natuur echter worden de provincies weer verenigd. Dit is het gebied van de majestueuze Alpen met toppen van bijna 4000 meter (de Ortler groep) en de indrukwekkende Dolomieten met als bekendste massief de Brenta groep.
In de winter wordt hier druk gebruik gemaakt van de lange latten in bekende oorden als Ortisei (Sankt Ulrich) in de Val Gardena en in minder bekende gebieden als Val di Fassa en Solda (Sulden) in het Parco Nazionale di Stelvio. Het is heerlijk skiën op de pistes rondom dit dorp. Een prima aanbod aan mogelijkheden, maar niet zo massaal als in de mondaine skigebieden. De liefhebber kan zijn hart ophalen op de mooie pistes die omringd zijn door indrukwekkende bergtoppen. De skischool van het dorp wordt geleid door Gustav Thöni, meervoudig wereld- en olympisch kampioen reuzenslalom in de jaren zeventig.
Trentino - Alto Adige in de zomer
Ook in de zomer zijn er uitgebreide mogelijkheden tot een sportief verblijf in deze ongerepte natuur. Wandelen, parasailing, zomerski en bergbeklimmen in al z'n variëteiten tussen meren, rivieren, beekjes, bossen, bergweiden en wijngaarden.
Beschermd door de omringende bergen, heerst er in de zuidelijke dalen een bijna subtropisch klimaat. Er zijn veel wandelmogelijkheden in alle categorieën. De sportievelingen onder ons lopen naar boven maar via de impianti, skiliften, start je je wandeltocht op hoogte en ontdek je nog veel meer.
Hoog in de bergen is het ongelofelijk mooi: groen, ongerept en stil op het hoge gepiep van de bergmarmot en het geklingel van koeienbellen na. Hoewel... sommige bergwandelingen zijn opgenomen in het programma van diverse alpinistenverenigingen. Heb je ultieme pech, dan loop je de kans in een file terecht te komen terwijl je over een zeer smal pad de bergen verkent: een vreemde gewaarwording. Maar dat behoort gelukkig tot de uitzonderingen.
Een ander verschijnsel is dat je Yaks kunt zien grazen op de bergweiden rond Solda. Het zijn de huisdieren van een andere beroemde zoon: de legendarische bergbeklimmer Reinold Messner. Die heeft inmiddels zelfs een eigen museum.
Bewoners
De sporen van bewoning in deze streek dateren van 5000 jaar voor onze jaartelling. In 1991 werd in het smeltende gletsjerijs het lichaam gevonden van een man. Aan de voorwerpen die rondom hem gevonden werden kon het lichaam gedateerd worden uit de tijd waarin mensen koperen werktuigen gebruikten.
Ötzi de ijsman
De ijsman, ookwel Ötzi genoemd naar het dal waar hij is gevonden, werd na uitgebreid onderzoek gehuisvest in het Museo Archeologico van Bolzano. De paden die Ötzi en zijn tijdgenoten bewandelden werden later Romeinse wegen. Zij stichtten in dit gebied steden als Bolzano en Trento.
Duitstalig Zuid Tirol
De Habsburgse overheersing van Alto Adige duurde van ongeveer de 14e tot de 18e eeuw. De vele kastelen en burchten die je op strategische punten aantreft, herinneren aan die periode. Ook de Duitse taal, die in deze regione officieel als tweede taal is toegelaten, is nog een restant uit die tijd.
Ladino
Om het beeld compleet te maken: in de Val di Selva en de Val Gardena wordt ook nog het Ladinisch gesproken. Dit is een Reto-Romaanse taal, ontstaan rond het begin van de jaartelling toen de Romeinen zich mengden met de oorspronkelijke bewoners.
Meer informatie over Trentino en Alto Adige (it, en, du).