Una storia del nostra amica Claudia Zanin
De tamburello, het meest gebruikte muziekinstrument in de Salento
Soms moet je buiten je comfortzone treden, om iets mee te maken wat je heel lang bijblijft. Orecchiette of maccheroni maken, wijnproeven, lekker eten en drinken, dat zijn activiteiten die voor mij vallen binnen mijn comfortzone: lekker veilig, helemaal fijn. Maar wat schetst mijn verbazing dat juist het bijwonen van kleinschalige rituelen en tradities tijdens mijn trip naar de Salento (regione Puglia) zo’n impact op me hebben?! De soms wel honderd jaar oude riten blijven me achtervolgen… En of ik nou wil of niet: de oude liedjes en melodieën blijven door mijn hoofd spoken…
Pietra della fertilità
Pietra della fertilità - Calimera
De liedjes zijn niet zomaar liedjes. Er zit een heel verhaal achter. En die verhalen intrigeren me. Ik voel me redelijk opgelaten tijdens de tarantata en de pizzica, en dat terwijl onze rol als bezoeker notabene passief is. Maar tijdens het ‘rebirthing’-ritueel bij de Pietra della fertilità in Calimera wordt juist een actieve rol gevraagd; ik voel me er vervolgens behoorlijk ongemakkelijk bij. Dat geldt ook voor de pizzica op de Arrivederci-party waar ik wat gegeneerd heen en weer sta te wiebelen.
Ik word, net als de andere buitenlandse groepsleden, geacht actief mee te doen met het maken van muziek, het zingen van het bijbehorende lied, het ritueel… Dat hoort bij de ‘radici, bellezza, cultura’, roots, schoonheid en natuur, waarmee organisator Agrifeudi ons wil laten kennismaken. Voor mij en de meeste van mijn reisgenoten afkomstig uit alle hoeken van de wereld, een compleet vernieuwende manier van reizen. Je maakt dingen mee die je anders nooit zou meemaken als je als individueel reist. Ik had niet verwacht dat die rituelen me zouden blijven achtervolgen. Dat komt ongetwijfeld omdat ik me voor probeer te stellen hoe het zou zijn om decennia resp. eeuwen geleden deel uit te maken van de lokale gemeenschap. Intrigerend…
Pietra della fertilità - Calimera
La Pietra della fertilità, de rots met natuurlijke uitsparing, bevindt zich midden in de kerk, en staat symbool voor de (weder)geboorte. Een 90 jaar oud opaatje op een bankje voor de kerk vertelt me dat vroeger op Pasquetta, Tweede Paasdag, heel wat mensen met problemen het ritueel van wedergeboorte ondergingen; ze probeerden zich door het gat te murwen. Het lukte eenieder, zolang je je maar zou ontspannen en zou overgeven aan en meedraaien met de onregelmatige vorm van de smalle doorgang. Eenmaal door de steen zou je er als herboren uitkomen…
Ik stel me voor hoe dat voelt, als je zo in de put zit. Sta je daar temidden van vrolijk zingende en dansende mensen, wurm je je door het gat heen, en floep, weg zijn je problemen. Ik ben er, denk ik, te nuchter voor… En toch fascineert het me, want als het niet zou werken, zou dit sober uitziend kerkje dat wordt omgeven door honderden olijfbomen, toch niet zo’n aantrekkingskracht hebben?!
Taranta
La Tarantata - Galatina
Maar er zijn nog meer culturele tradities waar ik geen raad mee weet en die toch een gigantische impact op me blijkt te hebben. Ik heb het over de Taranta… niet het commerciële dansje dat je soms in commerciële filmpjes ziet, maar het echte ritueel, waar we dankzij Agrifeudi met onze neus dicht bovenop zitten.
Hoe zou het voelen als je verstoten of van het padje af bent en je moeder je in het stadje Galatina door het Taranta-ritueel wil verlossen van de mentale dreun die je hebt opgelopen. Omdat je bijvoorbeeld in de steek bent gelaten of bedrogen door je partner. Ze brengt je naar het pad van de hoop waar het ritueel je zal verlossen van het trauma. Daar sta je dan als toeschouwer, met je gereserveerdheid van Noord-Italiaan… Zuidelijke volkeren waaronder dus ook de Salentini vallen, blijken expressiever, explosiever en gemakkelijker in het uiten van hun emoties, zo blijkt ter plekke…
Jaarlijks gingen de bewuste vrouwen, tarantate genoemd, op 29 juni naar het kerkje. Ze zouden zijn gebeten door de tarantola, vroegen daarom grazia, genade, aan San Paolo, baden tot hem en dronken het water uit de bron naast de kerk. Hij zou dat acqua miracolosa aan de stad hebben gegeven, het zou giftige beten van spinnen en slangen genezen. Bij de dans vereenzelvigt de tarantata zich met de giftige spin die haar metaforisch zou hebben gebeten; daarna gaat ze er het gevecht mee aan. Het lijkt wel of de apathische dame wordt behekst door de opzwepende klanken van de muziek met daarbij de nooit ontbrekende tamburello, tamboerijn. Ze danst koortsachtig, net zo lang totdat ze genezen is. Moeilijk voor te stellen dat het er tot in de jaren 50 van de vorige eeuw nog echt zo aan toe ging!
Pizzica
Zanger van La Neu - Laboratori Liquidi
En dan Lu neu, het liedje van de tabaksplantages… ook dat blijft maar door mijn hoofd zingen. De jongeman die het lied voor ons te berde brengt (en ons verzoekt mee in te haken en mee te zingen met het refrein) neemt ons ons in gedachten mee naar vroeger tijden toen deze nog volop in de Salento stonden. De ellende, verdriet, liefde, vreugde en andere dingen die de landarbeiders meemaakten, bracht men al zingend over in een pizzica.
Nu zal het zingend overbrengen van gebeurtenissen in Nederland heus ook wel zijn gebeurd, maar wat ik zo bijzonder vind, is dat het door jonge mensen wordt gedaan. Door eenlingen. Het zijn individuen die de oude rituelen zelfstandig vertolken. En niet zoals je vaker ziet in groepen. Juist het individuele aspect intrigeert me, want gedurende de reis kom ik heel wat bevlogen, jonge mensen tegen die hun roots niet verloochenen maar juist willen delen met de rest van de wereld. Niet in de harmonie, in een gilde of anderszins, nee, gewoon als eenling. Niet als kunstje, maar uit volle overtuiging dat dit kostbare culturele erfgoed niet verloren mag gaan. Respect.
Pizzica
Wie had gedacht dat die pizzica nog dagen naderhand door mijn hoofd zouden spoken en me niet los zou laten. Ik ben geen groepsreizen-mens, maar het concept is zo bijzonder dat ik me een volgende keer zeker laat verleiden om een aantal dagen aan mijn vakantie vast te plakken voor zo’n back-to-the-roots tour. Een bijzondere tour die een uniek inkijkje geeft in de eeuwenoude cultuur en tradities van de Salento. Waarbij je deel lijkt uit te maken van de inwoners, en waardoor je je geen toerist voelt, door het bijzondere wat ze met je delen. Geen Disney-achtige toestanden of opgevoerde toneelstukjes, maar oprecht uitgevoerde en intens gevoelde tradities. En ondanks dat je niet veel verstaat van het gezang met de eeuwige begeleiding van de tamburello, tamboerijn, toch dringt het gevoel tot diep in je poriën door. Ik moet opeens grinniken als me de reclame te binnen schiet van Fishermens friend… Sterk spul hè… 😉
om de icoontjes naar wens te filteren of zoom verder in op de kaart.
Attendeer anderen gerust met een link op deze pagina, maar onthoud dat kopiëren van de inhoud niet is toegestaan!