Nadat de paus is overleden, moet er een nieuwe paus aan het hoofd komen van de katholieke kerk. In theorie maakt elke rooms-katholieke man daar kans op. In de praktijk is het echter zo dat de paus uit het college van kardinalen wordt gekozen. Er zijn zelfs een aantal criteria waaraan een toekomstig kerkvorst moet voldoen. Zo speelt de leeftijd mee en moet de aanstaande Santo Padre op zijn minst Engels en Italiaans spreken. Verder is de publieke uitstraling belangrijk en moet hij de huidige Vaticaanse denkbeelden ondersteunen.
Verkiezing van de nieuwe paus
De verkiezing vindt plaats door de kardinalen in het conclaaf, dat tussen 15 en 20 dagen na de dood van de afgelopen paus begint. Conclaaf is afgeleid van het Latijn; cum clave, met sleutel, wat aangeeft dat het beraad achter gesloten deuren plaatsvindt.
Het stemmen gaat volgens een aantal strikte regels:
- Kardinalen ouder dan 80 zijn niet stemgerechtigd en worden niet toegelaten tot het conclaaf.
- Het maximaal aantal kardinalen die deelnemen aan het conclaaf is vastgesteld op 120.
- Er is een maximum van 4 stemrondes per dag, waarbij om de drie dagen een rustperiode wordt ingelast als tijd voor bezinning en... politieke onderhandeling.
- Er geldt een norm van tweederde van de stemmen. Is er na 30 stemronden nog steeds geen paus gekozen met deze norm, dan mag er gekozen worden om de absolute meerderheid als norm te hanteren.
Het conclaaf in de Sixtijnse Kapel
Bij het conclaaf komen kardinalen uit de hele wereld in Roma bijeen om te beslissen wie de nieuwe paus wordt. Deze plechtigheid vindt altijd plaats in de Sixtijnse Kapel, vlakbij de Sint Pieter. Vast staat dat hierbij maximaal 120 kardinalen aanwezig mogen zijn en hun stem mogen uitbrengen.
De kardinalen laten zich opsluiten in de kapel en mogen geen contact meer hebben met de buitenwereld tot de nieuwe paus bekend is. Dit om de invloed van buitenaf op hun keuze te voorkomen en om de duur van de verkiezing te beperken. Het conclaaf begint met een Heilige Mis waar men de Heilige Geest smeekt een goede keuze mogelijk te maken.
Stembriefjes
Het stemmen wordt gedaan met stembriefjes; iedere aanwezige kardinaal zal hierop zijn stem uitbrengen. De stemformulieren bevatten de tekst: 'Eligo in summum pontificem', Latijn voor 'Ik verkies tot paus ....'.
De kardinaal legt het ingevulde stemformulier dubbelgevouwen in de kelk, buigt voor het altaar en loopt terug naar zijn plaats. Vervolgens zullen de stemmen worden geteld door de 3 leden van de stemcommissie die eerder door de kardinalen zelf is gekozen.
Wanneer alle stemmen geteld zijn, wordt de telling opgeschreven en legt men een knoop aan het einde van de draad met alle stembiljetten. Aan het einde van iedere stemronde zullen de formulieren verbrand worden.
Zwarte of witte rook
Wanneer blijkt dat er nog geen nieuwe paus is, komt er zwarte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse kapel. Vroeger deed men dit door natte stro aan het vuur toe te voegen, tegenwoordig wordt er iets chemisch aan het vuur toegevoegd. Voor de personen buiten de kapel is dit het teken dat de stemronde geen nieuwe paus heeft opgeleverd. Nog een stemronde volgt totdat er wel een paus is gekozen. De rook die uit de kapel komt, zal dan wit zijn.
De naam van de nieuwe paus
De kandidaat-paus zal worden gevraagd of hij het besluit aanneemt en accepteert, en onder welke naam hij zijn pausschap wil uitoefenen. Vervolgens wordt hij gefeliciteerd, doet hij de ring om en hult hij zich in pauselijke kledij.
De kardinaal-deken zal als laatste vanaf het balkon van de Sint Pieter "Habemus Papam", "we hebben een nieuwe paus", uitroepen. Ook zal op dat moment de nieuwe paus worden geïntroduceerd die Roma en de rest van de wereld zal zegenen met het bekende Urbi et Orbi.
